Công trình xây dựng càng mới nhất nhỏ, thất thoát càng lớn.

Ông Hùng tỉ dụ cái giá đang phải trả là từ các tập đoàn như: Vinashin, Vinalines

Do giao quyền hạn quyết định đầu tư quá lớn dẫn đến việc thất thoát phí phạm do đầu tư ngoài ngành, không thích hợp với đề nghị của thị trường, trong đó có nhiều dự án đầu tư từ kinh dinh bất động sản.

Ảnh: Thiện Hoàng. Trong khi vốn Nhà nước có hạn, đầu tư dàn trải dẫn đến thời kì hoàn tất dự án kéo dài, chất lượng thi công bị ảnh hưởng, giá thành bị đội lên gây thất thoát, vung phí lớn. Chẳng hạn như tây riêng Nguyên có 483 dự án thủy điện nay đã phải loại bỏ 155 dự án, 90 dự án đang phải coi xét lại.

Phí phạm, thất thoát trong các dự án dùng ngân sách Nhà nước hiện đang rất lớn. Do đó phải làm tốt công tác tiền kiểm (kiểm tra khảo sát, thiết kế, đầu tư…). Tuy nhiên, Luật Xây dựng 2003 lại không quy định rõ ràng sự khác nhau giữa các nguồn vốn.

Từ đó dẫn đến việc hàng ngàn, hàng vạn dự án được thông qua khai triển, cung vượt quá cầu cả về số lượng và chủng loại gây hoang phí lớn, lên đến con số hàng trăm nghìn tỷ đồng. Sau đó đến khâu thiết kế, công tác thiết kế bây chừ đang có quá nhiều vấn đề.

Đầu tư dàn trải, theo phong trào gây phí phạm lớn   Một trong những vấn đề nóng được nhiều người quan hoài đối với dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi lần này chính là việc thất thoát, lãng phí lớn trong lĩnh vực đầu tư công mà đã được nhắc đến nhiều nhưng chưa có liều thuốc “đặc trị”.

Bộ trưởng, Chủ tịch UBND… sai thì phải chịu nghĩa vụ. Cấp thiết phải quy được nghĩa vụ cụ thể, mà ở đây chính là người ký quyết định đầu tư gây ra tình trạng thất thoát, phung phí.

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có 7/17 dự án công trình nhà máy thép ngoài quy hoạch, nhiều nhà máy xi măng xây dựng mới ngoài quy hoạch. Do đặc thù của sản phẩm công trình xây dựng là không được làm lại, không được phá đi, không được dỡ bỏ, nếu có sai sửa rất khó, cho nên đây chính là vấn đề của việc thất thoát hoang toàng của việc đầu tư các công trình công mà hậu kiểm không thể giải quyết được.

Phải quy nghĩa vụ cụ thể   Ông Bùi Trung Dung, Vụ trưởng Vụ Quản lý hoạt động xây dựng (Bộ Xây dựng) cho rằng, công tác khảo sát là công tác rất quan yếu, trong khi đó có đến 70% các công trình không bảo đảm chất lượng là do công tác khảo sát. Do đó Luật Xây dựng sửa đổi lần này phải đề ra những chế tài xử lý nghiêm.

Hàng loạt các dự án đang phải trả giá lớn, gây hoang phí, thất thoát lớn hiện giờ do đầu tư dàn trải có thể kể đến như: đầu tư hàng loạt nhà máy xi măng, cảng, nhà máy đường, trường bay, chợ, kể cả đường sá… dẫn đến việc nhà máy không có nguồn vật liệu, cảng không có tàu cập bến, sân ga sử dụng công suất thấp, chợ không có người họp, đường không khai phá hết công suất… Đặc biệt, hiện nay tình trạng này vẫn đấu xảy ra khi hàng loạt công trình thủy điện nhỏ và vừa được triển khai.

Còn đối với nguồn vốn Nhà nước “vốn của chung, không của một ai”, do đó nghĩa vụ quản lý vốn không được chặt chịa, đây chính là khâu gây thất thoát, lãng phí lớn nhất

Chế tài xử lý từ trước đến nay chưa nghiêm, người ký quyết định đầu tư đó sai thì phải chịu bổn phận.

Ông Trần Ngọc Hùng, chủ toạ Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho rằng, tình trạng thất thoát, phung phá cho quốc gia vẫn chưa có biện pháp khắc phục là do không có chế tài quy bổn phận cụ thể. Đối với các công trình của tư nhân, doanh nghiệp thì nghĩa vụ quản lý vốn của họ rất rõ ràng, còn các công trình dùng vốn quốc gia thì chỉ chủ đầu tư là những người được ủy quyền sử dụng thuế của dân nên nghĩa vụ quản lý không được thiết thân, dẫn đến thất thoát, chậm tiến độ gây hoang lớn.

Đối với nguồn vốn của người dân, của nước ngoài, của đơn vị kinh tế ngoài quốc gia, chủ đầu tư thường rất thận trọng trong việc khảo sát, tìm hiểu thị trường, tìm hiểu nguồn nguyên liệu, sản phẩm đầu ra… tính nết rất kỹ hiệu quả kinh tế trước khi quyết định đầu tư, do họ là ông chủ đích thực. Điều này biểu hiện công tác quản lý quốc gia về vốn còn yếu kém.

Tỉ dụ, gần đây dự án cảng Cam Ranh đã bỏ ra hàng trăm tỷ đồng và đã được quyết định đầu tư, nay dừng lại có phải là hoang quá lớn. Một vấn đề nữa theo ông Dung là việc không minh bạch, không rõ ràng trong việc sử dụng các nguồn vốn trong hoạt động xây dựng của các dự án Nhà nước.

Đây chính là một trong những căn do chính gây thất thoát, phung phá lớn nhất ngân sách hiện thời. Trong lĩnh vực bất động sản còn trầm trọng hơn do phong trào người người, nhà nhà, ngành ngành đầu tư kinh doanh bất động sản, nhất là các dự án nhà ở.

Theo ông Trần Ngọc Hùng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, nguyên cớ của tình trạng này là từ trách nhiệm quản lý nguồn vốn. Càng những dự án xây dựng càng nhỏ, thất thoát càng lớn; càng những dự án xây dựng ở vùng sâu, vùng xa, thất thoát càng nhiều.

Theo đánh giá của Tổng hội Xây dựng Việt Nam, việc đầu tư dàn trải, đầu tư theo phong trào, tư duy thành tích hiện đang là vấn đề nhức nhói. Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng cũng dìm, việc thất thoát, hoang toàng trong các dự án sử dụng ngân sách quốc gia hiện đang làm rất lớn. Hiện tượng này đã được nêu lên từ rất lâu nhưng vẫn chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả. Trong khi đó, các dự án này để chuẩn bị đầu tư xây dựng đã phải bỏ ra hàng trăm tỷ đồng.

Chúng ta đã nhắc đến rất nhiều các dự án gây thất thoát, phung phí tiền thuế của dân nhưng chưa thấy có ai phải chịu trách nhiệm.

Duyên cớ theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng là do các dự án xây dựng lớn trung tâm thường được quản lý, rà soát chém, còn các dự án nhỏ, xa khâu quản lý quốc gia thường lỏng lẻo dẫn đến việc thất thoát nhiều hơn.